Reinhold Albert

Herausgeber: Allianz „Fränkischer Grabfeldgau“, Mellrichstadt 2020, ISBN 978-3-942112-63-5, Band 53 der Schriftenreihe des Vereins für Heimatgeschichte im Grabfeld, 416 Seiten, 20 Euro

Da Flurnamen unmittelbar durch die Bevölkerung geprägt wurden, sind sie einzigartige Zeugen für deren Sprache, Erfahrungswelt und Geisteshaltung. Flurnamen wurden ursprünglich nur mündlich - also in der Mundart - gebraucht.  Sie sind heute vielfach bedroht. Nachhaltig griff auch die Flurbereinigung in die gewachsene Namenlandschaft ein. Flurnamen werden im Grundstücksverkehr nicht mehr benötigt; es genügt die Flurnummer, um eine Parzelle genau zu bezeichnen. Doch für viele Menschen sind die Flurnamen ein Teil ihres Heimatgefühls. Sie sind schützenswerte Denkmäler der Geschichte und Sprache.

Vom Verband für Orts- und Flurnamenforschung in Bayern wurden die Lehrer in den 1920er Jahren aufgefordert, die Flurnamen ihres Schulorts mitzuteilen. In diesen Verzeichnissen waren neben dem jeweiligen Flurnamen, seinem mundartlichen Ausdruck, der Kulturart (Acker, Wiese, Wald etc.) und evtl. Besonderheiten aufzuführen.

Diese Sammlung ist ein außerordentlicher heimatgeschichtlicher Schatz, der nicht hoch genug zu bewerten ist. Viele der mitunter jahrhundertealten Flurnamen sind spätestens seit der Flurbereinigung, die in nahezu allen Orten im Königshöfer Grabfeld in den 1950er Jahren durchgeführt wurde, vollständig verloren gegangen. Vergessen wurden in der Regel nicht nur die Flurnamen, sondern damit einhergehend auch die jeweiligen Besonderheiten.

Reinhold Albert hat die rund 900 damals gesammelten Seiten transkribiert und die Aufstellungen mit seinem Wissensschatz ergänzt. Weiter hat er aus seiner umfangreichen Sammlung historischer Fotografien aus den Grabfeldgemeinden zahlreiche Fotos der Arbeiten auf dem Land in alter Zeit hinzugefügt. Die Allianz „Fränkischer Grabfeldgau“ erklärte sich bereit mit Unterstützung des Bezirks Unterfranken und örtlicher Banken das Buch herauszugeben. Es erscheint als Band 53 der Schriftenreihe des Vereins für Heimatgeschichte im Grabfeld. Das Buch ist in der Geschäftsstelle der Grabfeld-Allianz, bei den Gemeinden oder im Buchhandel zum Preis von 20 Euro erhältlich. 

Inhaltsverzeichnis

 Grußworte
- Verband für Flurnamenforschung                                                                4
- Landrat Thomas Habermann                                                                       5
- Bezirksheimatpfleger Dr. Klaus Reder
Grabfeld-Allianz                                                                                            6

Zum Geleit                                                                                                    7

Karte des Bezirksamts Königshofen im Grabfeld von 1930                           10

Beispiele aus der Flurnamensammlung                                                        11

Historische Flurnamen                                                                                14

Alsleben                                                                                                      14

Althausen                                                                                                    28

Aub                                                                                                             32

Aubstadt                                                                                                      38

Breitensee                                                                                                    64

Eichenhausen                                                                                               70

Eyershausen                                                                                                 82

Gabolshausen                                                                                              94

Gollmuthhausen                                                                                        106

Großbardorf                                                                                               120

Großeibstadt                                                                                              136

Herbstadt                                                                                                  148

Höchheim                                                                                                  160

Ipthausen                                                                                                  168

Irmelshausen                                                                                             178

Kleinbardorf                                                                                               190

Kleineibstadt                                                                                              202

Königshofen (Bad)                                                                                      210

Leinach                                                                                                      226

Merkershausen                                                                                          234

Obereßfeld                                                                                                 242

Ottelmannshausen                                                                                     258

Rothausen                                                                                                 268

Saal/Saale                                                                                                  278

Schwanhausen                                                                                           288

Serrfeld                                                                                                      294

Sternberg im Grabfeld                                                                                306

Sulzdorf an der Lederhecke                                                                        320

Sulzfeld im Grabfeld                                                                                  334

Trappstadt                                                                                                 354

Untereßfeld                                                                                                364

Waltershausen                                                                                           372

Wülfershausen                                                                                           382

Zimmerau                                                                                                  398

Feldgeschworene sind wertvolle Helfer beim Abmarkungsvollzug           404

Literaturverzeichnis                                                                                   413

Schriftenreihe des Vereins für Heimatgeschichte im Grabfeld e.V.